در صدمه‌های جسمی دو مبحث قصاص و دیه مطرح می‌شود. قصاص مقابله به مثل در جرایم عمدی است، یعنی چشم در مقابل چشم، گوش در مقابل گوش، دست در مقابل دست و جان در مقابل جان. اما دیه جبران خسارت مالی در برابر صدمه‌ای است که به فرد وارد شده است. در این مطلب در رابطه با پرداخت دیه در تصادفات رانندگی صحبت می کنیم.
دیه تصادف به چه کسانی تعلق می گیرد؟
همه افرادی که در تعریف «شخص ثالث» قانون بیمه شخص ثالث قرار دارند، مشمول دریافت دیه تصادف هستند. این افراد شامل موارد زیر می باشد:
عابر پیاده
عابر پیاده قطعی‌ترین فردی است که دیه تصادف به او تعلق می‌گیرد. حتی در مواردی که عابر پیاده مقصر سانحه باشد (مانند عبور از عرض بزرگراه)، قانون مواردی قرار داده است که دیه به او تعلق بگیرد.
راننده و سرنشین خودروی زیان دیده
راننده و سرنشین خودروی زیان دیده، به‌طور حتم مشمول دریافت دیه تصادف هستند و از محل بیمه‌نامه راننده مقصر، دیه تصادف به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
سرنشین خودروی مقصر
برخلاف باور رایج، سرنشین خودروی مقصر، ازجمله کسانی است که دیه تصادف به او تعلق می‌گیرد. سرنشین خودروی مقصر یا ترک‌سوار موتورسیکلت مقصر، می‌تواند مانند سایر افراد زیان دیده در تصادف، دیه خود را از بیمه‌نامه راننده مقصر دریافت .
راننده مقصر
مطابق قانون بیمه شخص ثالث، راننده مقصر «شخص ثالث» محسوب نمی‌شود؛ اما با از طریق حق بیمه‌ای که بابت «حوادث راننده» در بیمه‌نامه شخص ثالث خود پرداخت کرده است می‌تواند دیه خود را دریافت کند.
قانون پرداخت دیه در تصادفات
با توجه به نوع خسارت قوانین پرداخت دیه در تصادفات متفاوت می باشد که در ادامه به این موضوع می پردازیم:
قانون دیه در تصادفات جرحی
اگر تصادفی کرده‌اید که منجربه به خسارت بدنی و یا جانی باشد باید به چند موضوع توجه داشته باشید. بر اساس ماده ۱۶ قانون اصلاح بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه ” اگر در حوادث رانندگی منجر به صدمات بدنی غیر از فوت، بیمه‌گر وسیله نقلیه مسبب حادثه یا صندوق تامین خسارتهای بدنی حسب مورد موظفند پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه و در صورت لزوم گزارش سایر مقامات انتظامی و پزشکی قانونی بلافاصله حداقل ۵۰درصد از دیه تقریبی را به اشخاص ثالث زیاندیده پرداخت کرده و باقی‌مانده آن را پس از معین شدن میزان قطعی دیه بپردازند.”
تبصره– در حوادث رانندگی منجر به فوت، شرکت های بیمه می‌توانند در صورت توافق با راننده مسبب حادثه و ورثه متوفی، بدون نیاز به رأی مراجع قضائی، دیه و دیگر خسارتهای بدنی وارده را پرداخت نمایند.
به یاد داشته باشید که در حوادث رانندگی منجر به فوت شرکت‌های بیمه می‌توانند در صورت توافق با راننده مسبب حادثه و وراث متوفی بدون نیاز به رای مراجع قضایی، دیه و دیگر خسارتهای بدنی وارده را پرداخت کنند.
جهت اطلاعات بیشتر این مطلب را بخوانید: هر آنچه از خسارت جانی بیمه ثالث و دیه باید بدانید
قانون پرداخت دیه در تصادفات منجر به فوت
- تصادفات منجر به فوت عموما دارای دو جنبه عمومی و خصوصی می‌باشند که مجازات حبس یا جزای نقدی به جنبه عمومی آن بر می‌گردد و پرداخت دیه مجازات خصوصی است که در صورت مطالبه اولیای دم قابل اجرا و پرداخت است.
- براساس ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده ( اعم از وسائط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی ) یا راننده وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود.
- همچنین رانندگی در حال مستی، نداشتن گواهینامه رانندگی، داشتن سرعت غیر مجاز، حرکت دادن اتومبیل با علم به وجود نقص فنی، عدم رعایت محل عبور عابر پیاده و عبور از محل های عبور ممنوع از عوامل تشدید کننده مجازات است که حداقل مجازات را به میزان ۳/۲ حداکثر مجازات مذکور در این ماده افزایش می‌دهد.
- قتل ناشی از تصادفات رانندگی، قتل غیر عمدی محسوب می شود و در نتیجه مقصر ضامن پرداخت دیه کامل می باشد.
- در مواردی که مصدوم دچار صدمات متعدد می گردد و پس از آن فوت می نماید براساس بند ب ماده ۵۳۸ قانون مجازات جدید در صورت تعدد صدمات چنانچه مرگ یا قطع عضو یا آسیب بیشتر، در اثر سرایت تمام صدمات باشد، تنها دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر ثابت می‌شود و اگر مرگ یا قطع عضو یا آسیب بزرگتر در اثر سرایت برخی از صدمات باشد، دیه صدمات مسری در دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر تداخل می‌کند و دیه صدمات غیرمسری، جداگانه محاسبه و مورد حکم واقع می‌شود.
- شرکت‌های بیمه بر اساس بیمه نامه ای که هر فرد دارد مسئول پرداخت دیه می باشند ولی این خسارات باید در حکم دادگاه قید شود زیرادر غیر این صورت اداره بیمه خود را موظف به پرداخت نمی داند و از این جهت مشکلاتی برای طرفین ایجاد می گردد.
- اما در خصوص هزینه های مازاد بر دیه از جمله هزینه بیمارستان و درمان اگرچه به نظر می رسد اختلاف رویه در میان دادگاه‌ها وجود دارد، اما معمولا هزینه‌های مازاد بر دیه قابل مطالبه است و زیان دیده می‌تواند با تقدیم دادخواست حقوقی، این هزینه‌ها را از مقصر مطالبه نمود.
- نکته قابل توجه دیگر آن است که بر اساس قوانین ایران خسارات معنوی قابل مطالبه نیستند و در نتیجه از باب تاملات روحی که ممکن است مصدوم و یا خانواده‌اش متحمل شده باشند نمی‌توان درخواست خسارت کرد.
سقف تعهد مالی بیمه شخص ثالث چیست؟
مراحل گرفتن دیه تصادفات منجر به فوت
اگر تصادفی کرده‌اید که خسارت جانی دارد باید بدانید که روند پرونده‌های خسارت جانی کمی متفاوت‌تر از خسارتهای مالی می‌باشد. تمامی مقصران حوادث رانندگی که دارای خسارت جانی هستند به ترتیب باید مراحل زیر را قدم به قدم انجام دهند.
۱-تماس با پلیس ۱۱۰ و اورژانس ۱۱۵و اعلام حادثه
در حوادثی که خسارت جانی دارند فرد مقصر باید حتما با پلیس تماس گرفته تا با حضور پلیس در محل گزارش حادثه را ثبت کرده و مدارک لازمه را از جمله گواهینامه، کارت ماشین و بیمه نامه شخص ثالث راننده مقصر را بررسی کرده و کروکی حادثه را به همراه اظهارات طرفین تصادف ثبت نماید. مامور نیروی انتظامی هم یک فرم از اطلاعات شما و فرد حادثه دیده را تکمیل کرده و معمولا ماشین مقصر را به کلانتری و سپس به پارکینگ منتقل می‌کنه.
در این حین هم با حضور نیروهای اورژانسی فرد آسیب دیده و یا فوت شده را به بیمارستان منتقل می‌کنند.
۲-تشکیل پرونده در کلانتری
در زمان انتقال ماشینتون به پارکینگ اگر وسیله ارزشمندی داخل ماشین دارید بردارید و اگر ماشینتون صدماتی داره موارد را روی فرمتون حتما یادداشت کنید. حتی عدد کیلومتر شمار و میزان بنزین ماشینتون. بعد از تحویل خودرو به پارکینگ برگه سبزی به شما داده می‌شود که این برگه برای تحویل گرفتن ماشین لازمه.
باید با همراه داشتن اصل و کپی مدارک به افسر نگهبانی کلانتری مراجعه کنید و تشکیل پرونده بدین. فرم ثنا مرحله دیگه ای از این روند هست که باید دریافت کنید. فرم ثنا رو باید از دفاتر خدمات امور قضایی دریافت کنید. سیستم ثنا به شما کمک می‌کنه که روند پیگیری پروندتون رو به صورت آنلاین بررسی و پیگیری نمایید.
در همین حین که خودروی مقصر به پارکینگ منتقل می‌شود و وی سایر کارای اداری شو داره انجام می‌ده، شخص آسیب دیده و یا نزدیکان وی باید به کلانتری مراجعه و شکایت خود را ثبت نمایند تا فرد مقصر برای استفاده از بیمه ثالث به شرکت بیمه مراجعه کرده و پرونده اولیه را تشکیل دهد. بعد از ثبت شکایت و مراجعه به پزشک قانونی مدارک به مراجع قضایی ارسال و مبلغ دیه توسط آن‌ها تعیین شود.
بعد از تعیین حکم، مقصر احضار و حکم به طرفین اعلام می‌شود. در صورت عدم اعتراض به رای، دو طرف با داشتن رای قاضی برای دریافت دیه در بیمه حاضر می‌شوند. در این مرحله تمامی مدارک توسط کارشناسان شرکت بیمه بررسی کامل و در صورت تایید، دیه اعلام شده به صورت کامل پرداخت می‌شود.
۳-دریافت کروکی از پلیس راهنمایی و رانندگی
همه تصادفاتی که خسارات جانی دارند حتما باید کروکی تصادف رو داشته باشند. کروکی از جمله مدارک لازم برای اورژانس و برای سایر کارای پرونده لازم می باشد. کروکی رو هم باید از همون افسری که در صحنه تصادف حاضر بوده تهیه بکنید. برای دریافت کروکی از افسر مربوطه حتما کپی پرونده و نامه ای از کلانتری برای دریافت کروکی رو به ایشون باید ارائه بدید.
۴-تشکیل پرونده در بیمه ثالث
یکی از مهمترین کارهایی که فرد مقصر حادثه باید انجام بده دریافت اصالت بیمه نامه ثالث هست. برای این کار بعد از دریافت کروکی از پلیس راهنمایی و رانندگی باید به کلانتری مراجعه کنید و نامه درخواست اصالت بیمه نامه رو از کلانتری دریافت و نامه را به شرکت بیمه ارائه نمایید.
برای دریافت اصالت بیمه شخص ثالث ، ارائه کپی بیمه شخص ثالث و کارت ملی و نامه کلانتری لازم می‌باشد. اصالت بیمه ثالث باید به کلانتری تحویل داده شود. با تکمیل پرونده در کلانتری پرونده شما به دادسرا ارجاع داده می‌شود و می‌تونید از طریق سامانه ثنا روند پرونده خودتون رو مشاهده نمایید.
۵-پیگیری پرونده در دادسرا
بعد از تعیین حکم، مقصر احضار و حکم به طرفین اعلام می‌شود. در صورت عدم اعتراض به رای، دو طرف با داشتن رای قاضی برای دریافت دیه در بیمه حاضر می‌شوند. در این مرحله تمامی مدارک توسط کارشناسان شرکت بیمه بررسی کامل و در صورت تایید، دیه اعلام شده به صورت کامل پرداخت می‌شود.
در پرونده های مربوط به تصادفات جرحی پس از ختم طول درمان مراحل زیر انجام می‌گیرید
۱- ارسال نظر نهایی پزشک قانونی
۲- تشکیل دادگاه بررسی با حضور مقصر زیاندیده و نماینده شرکت بیمه
۳-صدور رای بدوی
۴- چنانچه طرفین به رای اعتراضی نداشته باشند رای قطعی می‌شود
۵- ابلاغ رای و تکمیل پرونده در شرکت بیمه
۶- پرداخت دیه تا ۱۵ روز پس از تکمیل پرونده در شرکت بیمه
بعد از صدور حکم دادگاه، بیمه گر مدارک و اسنادی را مطالبه می‌کند. زیاندیده یا دینفعان اسناد را تحویل می‌دهند و بیمه‌گر پس از بررسی‌های لازم، حواله در وجه زیاندیده یا ذینفعان صادر می‌شود.
زمان پرداخت دیه توسط بیمه
زمان پرداخت دیه توسط بیمه گر بر اساس قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصوب ۱۳۹۵ و طبق مفاد ۳۱-۳۲-۳۳ معین شده است که به اختصار عرض می‌گردد:
- ماده ۳۱- بیمه گر یا صندوق حسب مورد مکلف به پرداخت خسارت متعلقه حداکثر تا ۱۵ روز پس از دریافت مدارک مورد نیاز می‌باشند.
- ماده ۳۲- زیاندیده یا اولیاء دم متوفی موظفند پس از قطعی شدن مبلغ خسارت برای تکمیل پرونده به بیمه گر یا صندوق مراجعه کنند. بیمه گر نیز مکلف است حداکثر ظرف بیست روز از تاریخ قطعی شدن، مبلغ خسارت را به زیاندیده بپردازد در صورت عدم مراجعه زیاندیده مبلغ مذکور نزد صندوق تودیع و قبض واریز بیمه گر به مرجع قضایی تحویل و بیمه گر بری الذمه خواهد بود. صندوق نیز مکلف است به محض مراجعه زیاندیده مبلغ را عیناً به ایشان پرداخت کند.
- ماده ۳۳- در صورت عدم پرداخت خسارت توسط بیمه گر یا صندوق حسب مورد طبق تکلیف(ماده ۳۱و۳۲) زیاندیده حق مطالبه جریمه تاخیر در پرداخت خسارت را (به ازای هر روز تاخیر نیم در هزار مبلغ خسارت) را خواهد داشت.
نحوه شکایت از مقصر در تصادف جرحی
برای شکایت از راننده مقصر در تصادف جرحی که منجر به خسارت جانی شده است،بایستی با در دست داشت کروکی تصادف به دادسرا مراجعه کرده و مراحل قانونی دیگر آن را همچون مراجعه به پزشکی قانونی طی کنید.
در تصادفات جرحی علاوه بر دیه، مجازات‌های دیگری همچون حبس و یا پرداخت جزای نقدی نیز تعبیه شده است. مراحل شکایت از راننده مقصر در تصادف در این موارد به شرح زیر است:
- تشکیل پرونده در دادسرا
- ارائه مدارک مورد نیاز مانند نامه پزشکی قانونی و بیمه نامه
- استعلام اصل بودن بیمه نامه توسط مقام قضایی
- صدور قرار مناسب
- ارجاع پرونده به کارشناس
- تحقیقات محلی (در صورت نیاز)
- اعلام نظر نهایی پزشکی قانونی
- صدور قرار جلب به دادرسی و ارجاع پرونده به دادگاه کیفری دو
- صدور رای توسط دادگاه
در این موارد، معمولا علاوه بر جبران خسارت، حکم به پرداخت دیه با توجه به جراحات موجود (مثل بخیه یا جراحت سر) داده می‌شود. این نکته را فراموش نکنید که:
در مورد تصادفات منجر به خسارت مالی، مرجع رسیدگی به شکایت، با توجه به مبلغ خسارت، شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی است. اما در خصوص جرح یا فوت، این پرونده ابتدا به دادسرا و سپس به دادگاه کیفری شماره دو ارجاع داده خواهد شد.
دیه تصادف منجر به فوت به چه کسانی تعلق می گیرد؟
دیه تصادف منجر به فوت، همانند سایر اموال و ماتَرَک شخص فوت‌شده، مطابق قانون ارث بین وراث متوفی تقسیم می‌شود. بدیهی است که نحوه تقسیم دیه فوت، ازجمله اینکه چقدر به دختران، پسران، همسر و پدر و مادر فرد فوت‌شده می‌رسد، تابع قانون ارث است. اگر فرد فوت‌شده زن باشد نیز چنین است.