بیمه‌نامه باربری  قدیمی‌ترین  انواع بیمه‌نامه در صنعت بیمه می‌باشد که شرکت‌های بیمه برای انتقال کالا از طریق زمینی، هوایی و یا دریایی پوشش‌هایی را بر اساس انواع پوشش‌ها را ارائه می‌کند. در واقع می‌توان گفت اولین باری که بازرگانان و صاحبان کالا، اموال و مال التجاره‌های خود را از طریق دریا حمل کرده و با خطرات گوناگون مانند، غرق شدن کشتی، طوفان، و راهزنی‌های دریایی مواجه گردیدند، به فکر راه حلی برای حفظ سرمایه‌ها و دستاوردهای خود افتادند. بیمه باربری برخورداری کامل از حمایت قانون بیمه، قانون تجارت، آیین‌نامه‌های شورای عالی بیمه و عرف جهانی را دارد و متعهد به ایفای نقش موثر خود در مبادلات تجاری است. بیمه باربری دارای اصطلاحات گوناگونی در این رشته می‌باشد که در این نوشته به بررسی این موارد خواهیم پرداخت:

انواع بیمه باربری

بیمه‌نامه‌های باربری بر اساس مبدا و مقصد باری که حمل می‌شود به ۳ دسته زیر تقسیم می‌‌شود.

-بیمه باربری وارداتی
-بیمه باربری صادراتی
-بیمه باربری داخلی

الف) بیمه‌های باربری وارداتی 

در این نوع بیمه نامه کالاهایی که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی از کشورهای خارجی خریداری می‌گردند که به  صورت خریدهای براتی, بدون انتقال ارز و یا از طریق اعتبارات اسنادی انجام می‌گیرد و با توجه به تبصره ب  ماده ۷۰ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران   این نوع بیمه‌نامه برای واردکنندگان اجباری می‌باشد.

ب ) بیمه‌های باربری صادراتی

کالاهایی که از ایران به مقصد کشورهای خارجی حمل می‌گردند نیاز به بیمه نامه صادراتی دارند.

ج ) بیمه‌های باربری داخلی

بیمه‌نامه باربری داخلی بابت محمولاتی صادر می‌شود که از یک یا چند مبداء در داخل کشور به سایر مقاصد کشور حمل گردد. بنابراین مبدا و مقصد این نوع بیمه نامه در داخل کشور قرار دارد.

اصطلاحات بیمه باربری

در انجام بیمه نامه‌های باربری اصطلاحات گوناگونی وجود دارد که می‌توانید نگاهی کلی به همه اصطلاحات ای بیمه نامه داشته باشید:

Lash

نوعی کشتی است که تعدادی بارج و یا سایر شناورهای مشابه حاوی بار را بر روی عرشه کشتی خود حمل می‌نماید.

بوژی (Bogie):

نوعی تریلر دارای محورهای متناسب با میزان بار است و برای حمل بارهای بسیار سنگین بکار می‌رود که با توجه به وزن محموله تعداد محورها کم و یا زیاد خواهد شود .

لندینگ کرافت ( Landing craft) :

یک شناور دریایی است که معمولأ وظیفه آن جابجایی خودرو است. اغلب این شناورها دارای دری در جلوی شناور هستند که با باز شدن، تبدیل به یک سطح شیبدار شده و عمل بارگیری و تخلیه از طریق آن انجام می‌شود.

بارج (Barge):

دوبه یا بارج شناوری است که برای حمل و نقل حجم نسبتا زیادی از کالا یا مواد بر روی آب به کار می‌رود. از دوبه برای حمل اشیای بزرگ یا میزان ریادی از کالا استفاده می‌شود. بیشتر دوبه‌ها را در کانال‌ها و رودها به کار می‌برند. دوبه معمولاً موتور ندارد که در این صورت بارج‌های بدون موتور توسط یدک کش کشیده می‌شوند.

کشتی رو- رو ( RO-RO):

نوعی کشتی که مجهز به سکوی مخصوص (Ramp) در قسمت پهلو یا جلو و عقب می‌باشد و وسایل نقلیه حامل بار و مسافر می‌توانند مستقیماً با چرخ خود به آن وارد یا خارج شوند.

کشتی طبقه بندی شده (Classified Ship):

کشتی طبقه بندی شده عبارت است از هر کشتی که دارنده گواهی طبقه بندی معتبر باشد.

گواهی طبقه بندی کشتی (Class Ship Certificate):

یک نوع گواهی مخصوص است که توسط موسسات رده بندی مجاز و به منظور تعیین میزان قابلیت دریانوردی کشتی صادر می‌گردد.

طبقه بندی کشتی (Ship Classification):

منظور از طبقه بندی شرایطی است که کشتی‌های حامل کالا می‌بایـست دارا باشند و ایـــن شرایط معمولا توسط موسسات معتبر بین المللی که مورد قبول انستیتوی بیمه گران لندن می باشند کنتـرل می شود .

کشتی‌های ترامپ (Tramp Ships):

این کشتی‌ها در مسیر منظمی فعالیت نمی‌کنند و محموله را به هر نقطه‌ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند.

کشتی‌های لاینر (Liner Ships):

این کشتی‌ها تحت ضوابط خاصی در خطوط معین و با برنامه منظم فعالیت می‌کنند.

کشتی چارتر (Charter Ship):

کشتی است که به صورت اجاره ای کار می‌کند. این اجاره می تواند به صورت زمانی یا سفری باشد.

گواهی بازرسی کالا در مبدأ(INSPECTION CERTIFICATE):

سندی است که توسط شرکت بازرسی کننده در زمان حمل صادر می‌گردد. در گواهی بازرسی کالا اطلاعات مربوط به خریدار و فروشنده، شماره اعتبار اسنادی، نام گشایش کننده اعتبار، نام و نوع وسیله حمل، مبدأ و مقصد، شرح کالا، علامات و مشخصات بسته بندی، طریقه نمونه برداری و آزمایش، کیفیت و کمیت کالا، مکان و تاریخ بازرسی و … درج می‌گردد.

گواهی مبدأ (CERTIFICATE OF ORGIN):

گواهی مبدأ سندی است که نام کشور سازنده و مشخصات کالای خریداری شده را در بردارد. این سند در بیشتر موارد توسط اتاق های بازرگانی کشورها صادر می‌گردد و فروشنده در زمان حمل کالا آن را به بانک ارائه می‌دهد.

صورت بسته بندی (PAKING LIST):

سندی است که به طور مشروح مشخصات بسته بندی را نشان می‌دهد و مندرجات آن شامل نوع کالا، وزن خالص و ناخالص، محتویات هر بسته از نظر نوع تعداد و وزن می‌باشد.

عدم تحویل Non Delivery:

عدم تحویل کالا به حالتی اطلاق می‌شود که کل کالای بیمه شده یا یک قسمت از آن ( یک یا چند کارتن، بسته یا بندل) در مسیر حمل و نقل به دلایل نامعلومی مفقود شده و در مقصد مندرج در بیمه نامه به بیمه گذار تحویل نگردد.

ترانسشیپمنت (Transshipment):

انتقال محموله مورد بیمه از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر

پارتشیپمنت (Part shipment):

یعنی حمل به دفعات به این معنی که کالای مورد بیمه طی چند پارتی از مبدا ء به مقصد مندرج در بیمه نامه حمل گردد.

Total Loss:

خطرات بیمه شده : فقط تلف شدن کامل مورد بیمه در یک مرحله بر اثر آتش سوزی /غرق شدن/ سقوط هواپیما را در بر می گیرد. این بیمه نامه فقط تا رسیدن به مبادی ورودی کشور مقصد اعتبار دارد .

اینکوترمز (Incoterms):

منظور از “اینکوترمز” مجموعه‌ای از مقررات بین‌المللی برای تفسیر اصطلاحات مهم مورد استفاده در قراردادهای تجارت خارجی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) و به منظور رفع ابهامات ناشی از تفسیرهای گوناگون از اصطلاحات مشابه در کشورهای مختلف تهیه و بهنگام می‌گردد.

کالای متروکه (Abandoned merchandise):

کالاهایی است که مدت توقف قانونی آنها در اماکن گمرکی یا انبار اختصاصی پایان یافته و به‌ دلیل گوناگون از جمله بلاصاحب ماندن، بی‌استفاده ماندن و یا از رده خارج شدن ترخیص نشده باشد

پروفرما (Proforma):

سند خریدی است که فروشنده از مبدأ به عنوان پیشنهاد فروش، یا تعیین ارزش و شرایط فروش صادر می‌کند. پروفورما را پیش فاکتور نیز می‌گویند.

مانیفست (Manifest):

فهرست محمولات یک کشتی یا یک قطار با یک کاروان از کامیونهایی را می‌گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می‌توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه بارنامه‌های مربوط به محموله است.

بارنامه (Bill Of Lading):

بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف موسسه حمل ونقل صادر و مشخصات کالا ، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا ، میزان کرایه حمل ، مشخصات ، تعداد و وزن کالا در آن قید میگردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.

اعتبار اسنادی(Letter Of Credit):

قراردادی است که به موجب آن بانک گشایش کننده اعتبار متعهد می‌شود که به دستور و بحساب خریدار کالا پس از دریافت مدارک معین(اسناد حمل) ، وجه کالا را به حساب بانک پرداخت کننده که نماینده فروشنده می باشد واریز نماید و به این ترتیب انجام مبادلات و معاملات بین المللی تسهیل می گردد .اعتبار اسنادی را به اختصار LC نیز می گویند .

پروفرما (Proforma):

سند خریدی است که فروشنده از مبدأ به عنوان پیشنهاد فروش، یا تعیین ارزش و شرایط فروش صادر می‌کند. پروفورما را پیش فاکتور نیز می‌گویند.

مانیفست (Manifest):

فهرست محمولات یک کشتی یا یک قطار با یک کاروان از کامیونهایی را می‌گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می‌توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه بارنامه‌های مربوط به محموله است.

بارنامه (Bill Of Lading):

بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف موسسه حمل ونقل صادر و مشخصات کالا ، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا ، میزان کرایه حمل ، مشخصات ، تعداد و وزن کالا در آن قید می‌گردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.

اعتبار اسنادی(Letter Of Credit):

قراردادی است که به موجب آن بانک گشایش کننده اعتبار متعهد می‌شود که به دستور و بحساب خریدار کالا پس از دریافت مدارک معین(اسناد حمل) ، وجه کالا را به حساب بانک پرداخت کننده که نماینده فروشنده می باشد واریز نماید و به این ترتیب انجام مبادلات و معاملات بین المللی تسهیل می‌گردد .اعتبار اسنادی را به اختصار LC نیز می‌‌گویند .

پروفرما (Proforma):

سند خریدی است که فروشنده از مبدأ به عنوان پیشنهاد فروش، یا تعیین ارزش و شرایط فروش صادر می‌کند. پروفورما را پیش فاکتور نیز می‌گویند.

مانیفست (Manifest):

فهرست محمولات یک کشتی یا یک قطار با یک کاروان از کامیونهایی را می‌گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می‌توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه بارنامه‌های مربوط به محموله است.

بارنامه (Bill Of Lading):

بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف موسسه حمل و نقل صادر و مشخصات کالا ، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا ، میزان کرایه حمل، مشخصات، تعداد و وزن کالا در آن قید می‌گردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.

اعتبار اسنادی(Letter Of Credit):

قراردادی است که به موجب آن بانک گشایش کننده اعتبار متعهد می‌شود که به دستور و بحساب خریدار کالا پس از دریافت مدارک معین(اسناد حمل) ، وجه کالا را به حساب بانک پرداخت کننده که نماینده فروشنده می‌باشد واریز نماید و به این ترتیب انجام مبادلات و معاملات بین المللی تسهیل می‌گردد .اعتبار اسنادی را به اختصار LC نیز می‌گویند .

خطرات تحت پوشش در بیمه نامه باربری

۱– خطرات اصلی
این خطرات از آن جهت اصلی نامیده می شوند که ارتباطی به ماهیت مورد بیمه ندارد و تواتر آنها بیشتر از سایر خطرات مرتبط با کالاهای خاص می‌باشد این خطرات عبارتند از: آتش‌سوزی و حادثه وسیله نقلیه شامل تصادف، واژگون شدن و پرت شدن وسیله نقلیه.

۲– خطرات اضافی

این گروه از خطرات متنوع بوده و بیشتر مرتبط با نوع کالا می‌باشد که با درخواست بیمه گذار و پرداخت حق بیمه اضافی می‌توان آنها را پوشش داد . خطرات رایج اضافی عبارتند از :

– برخورد جسم خارجی با مورد بیمه

– پرت شدن محموله از روی وسیله نقلیه ؛ مشروط بر اینکه کالای خسارت دیده به رویت بیمه گر رسیده باشد .

– بارگیری و تخلیه مورد بیمه

– سرقت کلی محموله همراه با وسیله نقلیه با فرانشیز ۲۰ درصد ارزش محموله

انواع پوشش‌های بیمه باربری صادراتی و وارداتی

الف- مجموعه شرایط کلوز A
ب- مجموعه شرایط B

ج-مجموعه شرایط C

د- پوشش Total Loss

پوشش‌های کلوز A

کامل‌ترین کلوز  در بیمه نامه های باربری کلوز A می‌ باشد که پوشش‌های زیر را به بیمه گذاران خود ارائه می‌نماید:

-تلف شدن،آسیب دیدن یا هزینه قابل انتساب به سوء عمل ارادی بیمه گذار

– نشست و ریزش عادی،کسری عادی وزن با حجم و یا فرسودگی عادی مورد بیمه

-تلف شدن ، آسیب یا هزینه ناشی از کافی نبودن یا نامناسب بودن بسته بندی یا آماده سازی کالای مورد بیمه

– تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه به علت عیب ذاتی یا ماهیت کالای مورد بیمه

– تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه‌ای که علت آن تأخیر باشد،حتی اگر این تأخیر ناشی از خطرات بیمه شده باشد

– تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه ناشی از اعسار یا ورشکستگی مالکان، مدیران، اجاره کنندگان یا گردانندگان کشتی
-تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه ای ناشی از کاربرد هر نوع سلاح یا وسیله ای که با انرژی اتمی یا شکست هسته ای یا واکنش مشابه دیگر یا نیرو یا ماده رادیو اکتیو باشد

– عدم قابلیت دریانوردی کشتی یا شناور یا نامناسب بودن کشتی یا شناور برای حمل ایمن کالای مورد بیمه

-جنگ، جنگ داخلی، انقلاب، شورش، قیام و یا زد و خوردهای داخلی ناشی از این امور

-توقیف ، ضبط، مصادره، تصرف یا اثرات ناشی از این امور یا اثرات ناشی از اقدام به شروع آنها

– اعتصاب، تعطیل محل کار، درگیریهای کارگری ، آشوب‌ها و یا اغتشاشات داخلی

-هرگونه عمل تروریستی

پوشش‌های کلوز B

تمامی خطرات ذکر شده در مجموعه شرایط C  به همراه

زلزله, آتشفشان یا صاعقه

به دریا افتادن کالا از روی عرشه کشتی

ورود آب دریا, دریاچه, رودخانه به کشتی, شناور , محفظه کالا, کانتینر یا محل انبار

تلف کلی هربسته درکشتی یاشناور ویاتلف کلی هر بسته به علت افتادن در هنگام بارگیری و یا تخلیه کشتی یا شناور

فرانشیز یا سهم بیمه گذار از خسارت :

در مجموعه شرایطB به علت پوشش خطرات اضافی در ایران ۳% ارزش هر بسته خسارت دیده تحت عنوان فرانشیز به عهده بیمه گذار می‌باشد که البته این مبلغ در بیمه نامه‌های مختلف می‌تواند تغییر کند.

خطرات تحت پوشش در کلوز C

به گل نشستن , زمین گیرشدن , برخورد با کف دریا , غرق شدن یا  واژگون شدن کشتی یا شناور

واژگون شدن یا از راه یا از خط خارج شدن وسیله حمل زمینی

تصادم یا برخورد کشتی , شناور یا هر وسیله حمل دیگر با هر جسم خارجی به غیر از آب

تخلیه کالا در بندر اضطراری

فدا کردن کالا در جریان زیان همگانی

به دریا انداختن کالا برای سبک سازی

خسارت همگانی

مسئولیت مشترک در تصادم

علاوه بر خطرات فوق الاشاره در کلوز C , می توان با دریافت حق بیمه اضافی خطر عدم تحویل یک بسته کامل کالا طبق کلوز عدم تحویل انستیتو بیمه گران لندن را تحت پوشش قرار گیرد، این بیمه نامه با توجه به خطرات محدود خود جزء بیمه نامه های ارزان قیمت محسوب می گردد که معمولا” فقط برای برخی کالاها که احتمال خسارت های جزئی آنها کمتر است به کار می رود .

پوششTotal Loss  :

این نوع بیمه نامه در قدیم به عنوان بیمه نامه های تشریفاتی و گمرکی نیز نامیده می شد چرا که معمولاً محمولاتی که تا گمرک بدون بیمه نامه حمل شده است و یا از بیمه نامه‌ای که توسط شرکت های بیمه خارجی صادر شده بود  استفاده گردیده است ، با توجه به ماده ۷۰ قانون تاسیس بیمه و بیمه گری و لزوم داشتن بیمه نامه ایرانی برای ترخیص کالا به همین جهت معمولاً صاحبان کالا از این نوع بیمه نامه ابتیاع می‌نمایند تا به دلیل پائین تر بودن نرخ حق بیمه و به علت دارا بودن حداقل پوشش بیمه‌ای ، هزینه کمتری را متحمل شوند.

“در این حالت کالای مورد بیمه فقط در اثر از بین رفتن کل محموله در یک مرحله و در نتیجه آتش سوزی تحت پوشش می‌باشد . ”

جدول مقایسه پوشش‌های کلوز‌های بیمه نامه باربری